दिल्लीतील ‘तीव्र’ वायू प्रदूषणामुळे पचनाचे विकार कसे होत आहेत

नवी दिल्ली:

राष्ट्रीय राजधानीत सतत खराब हवेच्या गुणवत्तेमध्ये, डॉक्टरांनी बुधवारी इरिटेबल बोवेल सिंड्रोम (IBS) आणि दाहक आतडी रोग (IBD) सारख्या पाचक समस्यांमध्ये वाढ नोंदवली.
दिल्ली-एनसीआरची हवेची गुणवत्ता बुधवारी धोकादायकरित्या खराब राहिली, संपूर्ण प्रदेशातील अनेक ठिकाणी ‘गंभीर’ श्रेणीच्या जवळ आहे.

केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळ (CPCB) नुसार, सकाळी 7:30 पर्यंत दिल्लीचा सरासरी हवा गुणवत्ता निर्देशांक (AQI) 358 होता.

बवाना (412), मुंडका (419), NSIT द्वारका (447), आणि वजीरपूर (421) यांसारख्या भागात ‘गंभीर’ पातळी दर्शवत, AQI ने 400 ओलांडले.

वायू प्रदूषण हा एक ज्ञात आरोग्य धोका आहे ज्यामुळे श्वासोच्छवासापासून ते हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी ते चयापचय आणि अगदी मानसिक आरोग्यापर्यंतच्या समस्या उद्भवू शकतात. हे पाचन आरोग्यासाठी देखील एक महत्त्वपूर्ण धोका आहे.

“दीर्घकालीन वायू प्रदूषणाचा संपर्क मुक्त रॅडिकल्स सक्रिय करण्यासाठी जबाबदार आहे ज्यामुळे दाहक प्रतिक्रिया निर्माण होतात. यामुळे पचनसंस्थेमध्ये कर्करोगजन्य बदल किंवा दाहक विकार होऊ शकतात,” डॉ. हर्षल आर साळवे, AIIMS, नवी दिल्ली येथील सामुदायिक औषध केंद्राचे अतिरिक्त प्राध्यापक, यांनी IANS ला सांगितले.

“आम्ही वायू प्रदूषणामुळे गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल आणि चयापचयाशी संबंधित अनेक परिस्थिती पाहत आहोत. प्रदूषित हवेतील हानिकारक कण आणि वायू, श्वास घेतल्यास, प्रणालीगत जळजळ आणि ऑक्सिडेटिव्ह तणाव होऊ शकतात, ज्यामुळे आतड्याचे आरोग्य बिघडते आणि मायक्रोबायोमवर परिणाम होतो — ट्रिलियनचा संग्रह. आपल्या आतड्यांमधले बॅक्टेरिया जे पचन, प्रतिकारशक्ती आणि एकूणच आरोग्यामध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात,” डॉ. सुकृत सिंग सेठी, सल्लागार – गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजी, हेपॅटोलॉजी आणि यकृत प्रत्यारोपण, नारायण हॉस्पिटल, गुरुग्राम.

तज्ञांनी सांगितले की IBS आणि IBD सोबतच क्रॉन्स डिसीज आणि अल्सरेटिव्ह कोलायटिस – IBD चा एक प्रकार – यांसारख्या परिस्थितींचा प्रदूषणाच्या संपर्काशी जवळचा संबंध आहे.

सेठी म्हणाले, “प्रदूषणामुळे होणारी पद्धतशीर जळजळ चयापचयाशी अडथळा आणू शकते ज्यामुळे पचन आणि एकूण आरोग्यावर परिणाम होतो.”

त्यांनी नमूद केले की मुले, वृद्ध आणि पूर्व-अस्तित्वातील आरोग्य स्थिती असलेले लोक विशेषत: पचनसंस्थेच्या आरोग्यावर वायू प्रदूषणाच्या प्रतिकूल परिणामांना असुरक्षित असतात. मुलांची रोगप्रतिकारक प्रणाली आणि पाचक प्रणाली अद्याप विकसित होत आहेत, ज्यामुळे त्यांना अधिक संवेदनाक्षम बनवते, तर वृद्ध प्रौढांची रोगप्रतिकारक शक्ती कमकुवत होते आणि आतडे आरोग्याशी तडजोड होते.

संशोधनाने वायू प्रदूषणाचा जठरांत्रीय रोगांशी संबंध जोडला आहे. त्यांनी कणिक पदार्थ आणि विषारी रसायने पाचन तंत्रात प्रवेश करू शकतात आणि आतड्यांतील मायक्रोबायोटा संतुलनात व्यत्यय आणू शकतात आणि पाचन समस्या उद्भवू शकतात हे दाखवले.

डॉ. फोर्टिस हॉस्पिटलमधील न्यूरोलॉजीचे प्रमुख संचालक आणि प्रमुख प्रवीण गुप्ता यांनी आयएएनएसला सांगितले की, ट्रॅफिक एक्झॉस्ट धूर, घरातील लाकूड जाळणे आणि नायट्रोजन डायऑक्साइडची वाढलेली पातळी, ज्याचे कारण औद्योगिक उत्सर्जन, बागकाम उपकरणे, वीज संयंत्रे आणि बांधकाम आणि एक्झॉस्ट यांना दिले जाऊ शकते. वायू प्रदूषणात धुराचा मोठा वाटा आहे.

साळवे यांनी लिंबूवर्गीय फळे आणि काजू यांसारख्या आहारामध्ये अँटिऑक्सिडंट्स वापरण्याचे आवाहन केले ज्यामुळे मानवी शरीरावरील वायू प्रदूषणाचा प्रभाव कमी होण्यास मदत होते.

विशेषत: सकाळ आणि संध्याकाळच्या उच्च प्रदूषणाच्या वेळी बाहेरील क्रियाकलाप मर्यादित ठेवण्याची देखील तज्ञांनी शिफारस केली आहे; आणि मुखवटे वापरणे, विशेषतः अत्यंत प्रदूषित वातावरणात.

(हेडलाइन वगळता, ही कथा एनडीटीव्ही कर्मचाऱ्यांनी संपादित केलेली नाही आणि सिंडिकेटेड फीडमधून प्रकाशित केली आहे.)