नवी दिल्ली:
थंडीची सुरुवात होताच दिल्ली एनसीआरमध्ये प्रदूषणाची पातळी वाढली आहे. संपूर्ण एनसीआरमध्ये धुक्याची चादर पाहायला मिळत आहे. मंगळवारी सकाळी दिल्लीतील हवेतील प्रदूषणाची पातळी लक्षणीयरीत्या वाढली. मंगळवारी AQI पातळी 217 (दिल्ली AQI पातळी) नोंदवण्यात आली. दिल्ली आणि परिसरात दसऱ्याच्या दिवशी फटाक्यांची आतषबाजी केल्यानंतर प्रदूषणाची पातळी वाढली आहे. दिल्ली सरकारने सोमवारी शहरातील सर्व प्रकारच्या फटाक्यांचे उत्पादन, साठवणूक, विक्री आणि वापरावर बंदी घातली, जी 1 जानेवारी 2025 पर्यंत लागू राहील.
द्राक्ष म्हणजे काय?
वायू प्रदूषणात वाढ झाल्यानंतर, ग्रेडेड रिस्पॉन्स ॲक्शन प्लॅन (GRAP) लागू केला जातो. GRAP AQI चा पहिला टप्पा 201 ते 300 पर्यंत आहे. दुसऱ्या टप्प्यातील AQI 301 ते 400 पर्यंत राहील. त्यानंतर तिसऱ्या टप्प्यातील AQI 401 ते 450 पर्यंत राहील. जर AQI 450 पेक्षा जास्त असेल, तर गट 4 लागू होतो, तथापि, याशिवाय, ते केवळ लागू सरकारद्वारे लागू केले जाते. सरकारी आदेशाची अंमलबजावणी होईपर्यंत त्याची अंमलबजावणी होत नाही. या अंतर्गत अनेक प्रकारचे निर्बंध आहेत.
गट १ अंतर्गत कोणते निर्बंध आहेत?
- गट 1 अंतर्गत अनेक प्रकारचे निर्बंध आहेत. जरी त्याची पातळी केवळ प्रारंभिक आहे.
- शहराचा AQI 200 ओलांडल्यावर सामान्यतः ग्रेप-1 लागू केला जातो.
- GRAP-1 लागू झाल्यानंतर हॉटेल आणि रेस्टॉरंटमध्ये कोळसा आणि सरपण वापरण्यावर पूर्ण बंदी घालण्यात येणार आहे. कारण त्यातून बाहेर पडणाऱ्या धुराचा पर्यावरणावर झपाट्याने परिणाम होतो.
- जुनी पेट्रोल आणि डिझेल वाहने (BS-III पेट्रोल आणि BS-IV डिझेल) चालवण्याची काटेकोरपणे अंमलबजावणी केली जाते.
द्राक्ष 2 अंतर्गत कोणते निर्बंध आहेत?
ग्रेडेड रिस्पॉन्स ॲक्शन प्लॅन (GRAP) म्हणजेच GRAP-2 च्या दुसऱ्या टप्प्यांतर्गत अनेक निर्बंध लागू केले जातात.
-
औद्योगिक क्रियाकलाप प्रतिबंधित आहेत: अनेक प्रकारच्या उद्योगांना त्यांचे क्रियाकलाप बंद करण्याचे किंवा मर्यादित करण्याचे आदेश दिले जातात, विशेषत: जे अधिक प्रदूषण करतात.
-
बांधकाम क्रियाकलापांवर बंदी आहे: बांधकाम कार्य थांबवले आहे कारण ते वातावरणात धूळ आणि इतर कण सोडते. ज्याचा थेट परिणाम हवेच्या गुणवत्तेवर होतो.
-
वाहनांवर निर्बंध: सरकार खाजगी वाहनांच्या प्रवेशावर निर्बंध घालू शकते आणि सार्वजनिक वाहतुकीला प्रोत्साहन दिले जाते.
-
कोळशाच्या वापरावर बंदी : कोळशावर चालणारे औष्णिक वीज प्रकल्प बंद आहेत
कचऱ्याची विल्हेवाट लावण्याबाबत कडक नियम लागू : उघड्यावर कचरा जाळण्यास पूर्णपणे बंदी आहे. -
शाळा-महाविद्यालये बंद : मुलांच्या आरोग्याच्या सुरक्षेसाठी शाळा-महाविद्यालये बंद करण्याचे आदेशही प्रशासनाकडून दिले जाऊ शकतात.
हे निर्बंध गट 3 अंतर्गत आहेत
GRAP 3, ग्रेडेड रिस्पॉन्स ॲक्शन प्लॅनचा तिसरा टप्पा, वायू प्रदूषणाच्या अत्यंत गंभीर स्तरांवर लागू केला जातो. प्रदूषण नियंत्रणासाठी प्रशासनाने उचललेले हे कठोर पाऊल आहे. ग्रेप 3 च्या अंमलबजावणीचा अर्थ असा आहे की प्रदूषणाची स्थिती अत्यंत वाईट आहे आणि त्वरित कारवाईची आवश्यकता आहे. यानंतर, वायू प्रदूषणाची पातळी झपाट्याने कमी करण्यासाठी सरकारकडून तातडीने पावले उचलली जातात.
- वाहनांवर संपूर्ण बंदी : खासगी वाहनांना पूर्णपणे बंदी घालण्याचा अधिकार प्रशासनाला आहे. अशा परिस्थितीत केवळ अत्यावश्यक सेवांच्या वाहनांना परवानगी आहे.
- औद्योगिक क्रियाकलापांना पूर्ण विराम: सर्व प्रकारचे उद्योग बंद आहेत, विशेषत: जे अधिक प्रदूषण करतात.
- बांधकाम कामांना पूर्ण विराम : सर्व प्रकारची बांधकामे बंद आहेत. प्रशासनाच्या या आदेशाचे उल्लंघन करणाऱ्यांना मोठा दंड भरावा लागतो.
- कोळशाच्या वापरावर पूर्ण बंदी : कोळशावर चालणारे सर्व औष्णिक वीज प्रकल्प बंद आहेत. तसेच, कोणत्याही प्रकारच्या कोळशाचा वापर अगदी लहान प्रमाणात बंद केला जातो.
- शाळा, महाविद्यालये आणि इतर शैक्षणिक संस्था बंद: प्रशासन खबरदारीचा उपाय म्हणून सर्व शैक्षणिक संस्था बंद ठेवू शकते.
द्राक्ष 4 अंतर्गत कोणते निर्बंध आहेत?
ग्रेप 4 म्हणजे ग्रेडेड रिस्पॉन्स ॲक्शन प्लॅनचा चौथा टप्पा. कोणत्याही शहरासाठी ही सर्वात धोकादायक पातळी आहे. पर्यावरणीय आणीबाणी म्हणूनही याकडे पाहिले जाते. वायू प्रदूषणाच्या अत्यंत गंभीर स्तरांवर लागू. प्रदूषणाचा सामना करण्यासाठी हे सर्वात कठोर पाऊल आहे. हे निर्बंध प्रदेश आणि प्रदूषणाच्या पातळीनुसार बदलू शकतात ही अत्यंत गंभीर परिस्थिती आहे आणि याचा अर्थ प्रदूषणामुळे लोकांच्या आरोग्याला गंभीर धोका आहे. त्यामुळे या निर्बंधांचे पालन करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
- वाहनांवर पूर्ण बंदी : खासगी वाहनांना पूर्णपणे बंदी आहे. अत्यावश्यक सेवांसाठी फक्त इलेक्ट्रिक वाहनांना परवानगी आहे.
- औद्योगिक क्रियाकलापांना पूर्ण विराम: सर्व प्रकारचे उद्योग बंद आहेत, विशेषत: जे अधिक प्रदूषण करतात.
- बांधकाम कामांना पूर्ण विराम : सर्व प्रकारची बांधकामे बंद आहेत.
- कोळशाच्या वापरावर पूर्ण बंदी : कोळशावर चालणारे सर्व औष्णिक वीज प्रकल्प बंद आहेत.
- सर्व प्रकारच्या बाह्य क्रियाकलापांवर बंदी: क्रीडा, सांस्कृतिक कार्यक्रम इत्यादी सर्व प्रकारच्या बाह्य क्रियाकलापांवर बंदी घालण्यात आली आहे.
- सार्वजनिक वाहतुकीतही घट: सार्वजनिक वाहतूक सेवांवरही मर्यादा घालण्याचे प्रयत्न आहेत.
या सर्वांसोबतच धडा 1, 2, 3 अंतर्गत लादलेले सर्व नियम लागू आहेत.
हे देखील वाचा:
दिल्लीत ‘विषारी’ प्रदूषण वाढत आहे, AQI 200 पार, GRAP लागू करण्याची वेळ आली आहे
